Asabi karides tıpta çığır açabilir

Asabi karides tıpta çığır açabilir

Küçük boyutuna oranla dünyanın en sert ve öldürücü darbelerini indirmesiyle bilinen mantis karidesi, bilim dünyasında büyük bir atılım yaşanmasını sağlayabilir.

Singapur’un Nanyang Teknoloji Üniversitesi’nde mantis karidesleri üzerinde yapılan bir araştırma, seramikten çelik yeleğe kadar birçok nesnenin çok daha sağlam ve dayanıklı yapılmasını öngörüyor.

NTU’da akademisyen olan Ali Miserez’in, küçük deniz canlısı mantis karidesini inceleyen araştırması, birçok protezde kullanılan seramik ve metallerin, bugün olduğundan katlarca sağlam üretilmesinde yardımcı olabilir.

Mantis karidesinin akvaryum camını kırabilen, yengeçlerin kabuklarını parçalayan son derece sert, ‘sopaya’ benzeyen dokunaçlarını inceleyen Miserez, küçük canlının sahip olduğu güç karşısında şaşkınlığa uğradı.

Evrim süreci 400 milyon yıl öncesine dayanan mantis karidesi, kıskaçlarıyla 50 kg gücünde darbe vurabiliyor. Bu rakam, karidesin kendi ağırlığının yüzlerce katına denk geliyor. Hint Pasifiği bölgesinde yoğun olarak yaşayan karidesin düşmanlarına kollarını savurma hızı 5.56 mm mermi kullanan bir tüfeğinkine neredeyse eşit.

Miserez, çalışmasında, ABD’nin Harvard Üniversitesi’nden Dr James Weaver ve Purdue Üniversitesi ile Brookhaven Ulusal Laboratuvarları’nda görevli bilim insanlarıyla çalıştı. Bilim insanları, mantis karidesinin dokunaçlarını nano ölçekte inceledi ve karidesin dokunaçlarının mühendislikle üretilen seramiklerden bile daha sert bir yapıya sahip olduğunu gördü.

Bilim dünyasında ilk kez mantis karideslerinin dokunaçlarını bu kadar detaylı incelendi. Geçmişteki araştırmalar,  mantis karidesinin, vücuduna oranla dünyadaki en sert vuruş gücüne sahip canlı olduğunu göstermişti. Güçlü olduğu kadar zehirli dokunaçlarıyla düşmanının kalbini oyan karides, kabuklu rakiplerini de vura vura parçalamayı tercih ediyor.

“BİRÇOK ALANDA KULLANILABİLİR”
Miserez, Science dergisinde yayımlanan araştırması hakkında, “Mantis karidesinin darbelere son derece dirençli yapısı, kalça ve eklem protezlerinin sağlamlığında büyük bir atılım sağlayabilir. Bu protezler yürüyüş ve günlük aktiviteler esnasında yüzlerce darbeye maruz kalıyor” dedi.

Mantis karidesleri üzerindeki araştırması için Singapur Ulusal Araştırma Merkezi’nden beş yıl boyunca 3 milyon dolarlık destek alacak olan Miserez, “Kalça protezleri her yıl dünyada yüz milyonlarca dolar maliyet çıkarıyor. Yenilenmeleri gerektiği zaman çok ağır bir ameliyat gerekiyor. Doğadan öğrendiklerimizi protezlere katarak bu işe ‘karides’ çözümü bulabiliriz’ dedi.

Miserez, protezlerin kemiklerde aşınmalara neden olabildiğini, metal protezlerin insan vücudunda zehirlenmelere yol açabileceğine dikkat çekti ve yapacakları araştırmalarda insanların biyolojik yapısına uyumlu kemik materyali üretmeye çalışacaklarını belirtti. Mantis karideslerinin dokunaçlarının sertliğine sahip olan protezler üretilebilirse, tıp alanında önemli bir gelişme yaşanacağı süphesiz.

ZIRH BİLE ÜRETİLEBİLİR
Miserez ve ekibinin elde etmeyi amaçladığı materyal, var olan protez materyallerinden çok daha hafif ve darbe dirençli olacak. İstenilen materyal üretilirse, vücut zırhından, daha hafif zırhlı araçların ve daha dayanıklı motorların üretilmesini sağlayacak.

İsviçreli bilim insanı Miserez, ekibine genç araştırmacılar katarak araştırmalarını sürdürmek istiyor. 36 yaşındaki Miserez, “Eğitimde genç insanlara rol vererek onlara ilham vermeyi ve en son teknoloji ve bilimsel gelişmelerde onlara fırsat vermeyi istiyorum” dedi.

UZAYLI KARİDES
Okyanusların en ufak ve bir o kadar büyük özelliklere sahip canlısı olan mantis karidesi, aynı zamanda üstün görme yeteneğine sahip bir canlı. Karides, en az 100 bin renk algılayabiliyor. Bu rakam, insan gözünün algı kapasitesinin 10 katına denk geliyor.

Dairesel polarize filtre (CPL)  olarak bilinen ışık düzenini algılayabilen tek dünyalı olan mantis karidesi, 12 farklı ışın algılayıcı hücreye sahip. İnsanlarda ise bu rakam dört. Mühendisler, görüntü teknolojilerini  geliştirmek için de mantis karidesinin üstün görme özelliğini inceliyor.

ntvmsnbc